گاه نوشت های من

مراسم ازدواج و عروسی کردهای چناران

ازدواج و عروسی در بین کردهای شهرستان چناران بیشتر به صورت فامیلی و قوم و خویش بودن صورت می گیرد چون این شهرستان خیلی بزرگ و پرجمعیت نیست مردم این شهرستان به خصوص کردها همدیگر را می شناسند و با یکدیگر فامیل و قوم و خویش هستند به همین دلیل ازدواج آنها بیشتر به صورت فامیلی و قوم و خویش است خیلی کم با غریبه ازدواج می کنند. ازدواج کردهای شهرستان به صورتی است که یا خانواده به فرزند هنگام زادواج پیشنهاد ازدواج با چه کسی را می دهند که تا حدود بیشتری به این صورت است و یا این که خود فرزند انتخاب می کند که با چه کسی ازدواج کند. اما این بیشتر در مورد پسران است برای انتخاب این که با چه کسی ازدواج کنند.

پس از مشخص شدن این که پسر می خواهد با چه کسی ازدواج کند خانواده این موضوع را با بزرگتر های فامیل از قبیل برادر بزرگ، خواهر بزرگ، دایی های داماد، عموهای داماد و خاله های و بزرگتر فامیل مطرح می کنند و بعد برای خواستگاری خانواده عروس را در جریان می گذارند و بعد از مشخص شدن و تعیین زمان به خانه عروس می روند تا خانواده عروس، داماد را ببینند که خانواده داماد به همراه گل و شیرینی مثل تمام خواستگاریها به خانه عروس می روند و بعد از این که دو طرف همدیگر را پسندیدند خانواده عروس یک شرایطی برای داماد دارند که داماد در صورت پذیرفتن به مراسم عقد می پردازند که دوباره خانواده داماد به خانه عروس می روند به اصطلاح کردها برای گرفتن جواب و نوشتن مهریه و قواله.

این قواله را خانواده عروس می نویسند که در آن مبلغ شیربهایی که داماد باید به خانواده عروس بپردازد نوشته می شود که الان در میان کردها مبالغی حدود 2500 تا 3 میلیون است که طرف داماد به عروس می دهند تا خانواده عروس جهیزیه آنها را خریداری کنند و بعد مهریه عروس نوشته می شود که آن با رضایت طرفین و بزرگترها نوشته می شود و بعد نوشتن خریدهایی که خانواده داماد برای عروس می کند از قبیل خرید 10 الی 15 جفت کفش و چادر و روسری و خرید یک دست کامل لباس برای عروس و خرید طلا و جواهر به اندازه وسع داماد و آوردن وسایلی در روز عروسی از قبیل برنج، یک راس گوسفند، چای، قند، شیرینی، حنا، و لوازم مورد نیاز برای عروسی، و خرید لوازم خانگی که بیشتر لوازم بزرگ خانگی از قبیل یخچال، سرویس چوب، گاز، آینه کمد و شمعدان، یک جلد کلام الله مجید که داماد عهده دار آن است را می آورند که در بین بعضی از کردها به جای آوردن بعضی از این وسایل مثل یخچال یا سرویس چوب مجلس شیرینی خوری گرفته می شود. بعد از به توافق رسیدن خانواده داماد و عروس در این موارد به مراسم عقد و ازدواج می پردازند.

بعد از این که عروس و داماد یکدیگر را پسندیدند و خانواده ها بر سر شرایط موجود به توافق رسیدند مراسم نامزدی و عقد کنون صورت می گیرد که بسته به سلیقه و موقعیت بعضی ها این مجلس عقد کنونی را به صورت جشن می گیرند و بعضی ها نیز به صورت رایج عقد می کنند و بعد به مدتی که باز هم بسته به موقعیت های زندگی و اجتماعی دارد در دوران نامزدی می باشند که معمولاً بین یک تا دو سال و بعضی وقت ها بین سه تا چهار سال هم می رسد که در طی این دوران نامزدی معمولاً بین کردها رسم و رسوماتی از قبیل گرفتن مراسم عیدی، تابستانی، زمستانی که کردها به آن چَلِه گی می گویند می پردازند که در این مراسم ها داماد وسایل  از قبیل یخچال، تلویزیون، ضبط صوت، سرویس چوب، یک دست لباس برای عروس و میوه جات و شیرینی می آورند که به صورت عصرانه برگزار می شود و در این مراسم خانم ها شرکت می کنند و بعد از صرف پذیرایی از خانم ها دو نفر که یکی شیرینی و دیگری دفتری در دست دارد از خانم ها پول جمع می کنند که بعضی از آن ها کادو می آورند و بعضی ها هم وجه نقد به عنوان هدیه به عروس می دهند هدیه ها و پولهایی که در این مجالس جمع می شود همه برای خانواده عروس می باشد.

مراسم شیرینی خوری کردها

بعضی وقت ها هم خانواده داماد مراسم شیرینی خوری می گیرند که در این مجالس داماد بجای بردن وسایل برای عروس این مجلس را می گیرند.

در این مجلس داماد کارتهایی چاپ می کند که در آن نام عروس و داماد قید می شود و تاریخ عروسی و زمان آن که معمولاً از ساعت 4 بعدازظهر تا 11 شب به صرف شیرینی و شام می باشد. این مجلس در خانه عروس گرفته می شود ولی همه خرجهای آن به عهده داماد می باشد. که معمولاً داربستهایی به اندازه 1000 تا 2000 متر را داربست می زنند و بر روی آن چادر می کشند و داخل آن را با لامپهای مختلف چراغانی می کنند و همه محوطه را قالی پهن می کنندو پشتی در اطراف آن می گذارند.

معمولاً زن ها و مردها همه داخل این محیط می باشند. که به صورت جداگانه هر کدام در سمتی می نشینند و از مجلس دیدن می کنند.

در این مجلس بعد از چند ساعت  رقصیدن مردها و زن ها نوبت به داماد می رسد که داماد کت و شلوار و لباس های نو می پوشد و بعد داماد و دوستش که به اصطلاح کردها به آن برادر گُفته می گویند همراه با پدرش می آید و از تمام مهمان ها تشکر و قدر دانی می کند و بعد به وسط می آید و همراه با برادر گُفته اش شروع می کنند به رقصیدن که در حین این رقصیدن فامیلها می آیند و بر روی سر داماد پول می ریزند که به آن شباش می گویند و این شباش مبالغی معمولاً بین 50 تا 100 هزار تومان می باشد که پولی که به این صورت جمع می شود معمولاً بین 5 الی 6 میلیون می باشد/ آن هم بستگی به طرف دارد که چه شخصی باشد و دارای چه اقوامی باشد که فرد بزرگ و با احترامی باشد این مبالغ بیشتر هم می باشد که همه این مبالغ برای خانواده داماد جمع آوری می شود.

بعد از شباش و رقصیدن داماد به حنا کردن دست داماد می پردازند. بعد از آن هم از مهمانان پذیرایی می کنند بعد از پذیرایی از مهمانان که آخر شب صورت می گیرد. داماد را به خانه می برند به پیش عروس و آن ها را کنار هم روی یک تخت می نشینند و خانمهای فامیل به دور آن ها می رقصد و به آن ها پول هدیه می کنند و عروس و داماد هم با همدیگر می رقصند و فامی ها باز به آن ها پول هدیه می کنند و بعد هم مجلس به پایان می رسد و داماد شب را در خانه عروس می ماند و شب را در آنجا می خوابد.

مراسم عروسی

برای این مراسم دوباره داماد کارتهای زیادی چاپ می کند که چهار الی پنج روز مانده به عروسی در یک شب یک مهمانی کوچکی می گیرد و فامیل های نزدیک را دعوت می کند و از آن ها پذیرایی می کند و بعد با یکدیگر کارتها را می نویسند که در آن نام و نام خانوادگی عروس و داماد و متنی عاشقانه و تاریخ و زمان آن که مثلاً از روز پنج شنبه ساعت 4 شروع می شود تا روز جمعه ساعت 4 بعدازظهر بصرف شام و نهار می باشد که آن ها را خیلی محترمانه بین مهمانان پخش می کنند بعد از پخش کردن کارتها بین مهمانان به تدارک کارهای دیگر می پردازند که این کارها به صورت همیاری و همکاری شکل می گیرد که مثل همان مجالس شیرینی خوری یک محوطه باز پیدا می کنند و حدود 1000 تا 2000 متر را داربست می زنند و کارهای را که برای ساختن محلی برای گرفتن عروسی در مجلس شیرینی خوری صورت گرفت در اینجا هم صورت می گیرد و بعد از پایان کارهای محلی گرفتن عروسی و فرا رسیدن روز عروسی که معمولاً از ساعت 2 بعدازظهر شروع می شود می پردازند.

عروس از ساعت 2 بعدازظهر شروع می شود و نوازنده ها که معمولاً قوشمه و سرنا و ارگ می نوازند مراسم را شروع می کنند.

خانواده داماد شرایط و خواسته هایی که قبلاً در هنگام خواستگاری در قواله نامه قید شده بود منظور همان وسایلی که نوشته شده بود را آماده می کنند تا به خانه عروس ببرند در اصطلاح به این کار در هنگام عروسی که خانواده داماد می خواهند به خانه عروس بروند. توبار می گویند که خانواده داماد به همراه فامیل و خویشاوندان ومهمان های که دعوت کرده اند در حدود ساعت 4 الی 5 عصر به خانه عروس می روند و وسایلی از قبیل آینه و شمعدان و یک کلام الله مجید و یک راس گوسفند یک کیسه برنج و کادو (یا به اصطلاح کرد ها خلاطی) که برای خانواده عروس خریده اند را می برند نوازنده ها را هم به خانه عروس می برند ه در آنجا برقصند و شادی کنند. وقتی خانواده داماد به خانه عروس می رسند یک زن در حیاط می ایستد و یک بشقاب (سپند در دست می گیرد و جلوی خانواده داماد هنگام ورود به حیاط نگه می دارد و از آنها پول به عنوان هدیه می گیرد که معمولاً بزرگترها بیشتر به دادن پول به این خانم می کنند.

بعد از ورود خانواده داماد به خانه عروس و دادن کادو (یا به اصطلاح کرد ها خلاطی) به آنها خانواده عروس به هر نفر از کسانی که کادو (یا به اصطلاح کرد ها خلاطی) را در سنی گذاشته یک عدد دستمال می دهند که این کار بیشتر با شوق و هیجان انجام می شود که معمولاً تا می خواهند دستمال ها را به آن ها بدهند همه بر روی هم می ریزند و هر کس برای خودش یک دستمال می گیرد ولی معمولاً برای دادن دستمال به آن ها مردها در خانه می نشینند و بعد از صرف چای و شیرینی و امضا کردن لیست خریدهایی که خانواده عروس به عنوان جهیزیه برای عروس و داماد تهیه کرده اند که معمولاً بزرگترهای خاندان این کار را انجام می دهند دادن دستمال بین آن ها انجام می گیرد و بعد از آن ها خانواده داماد و عروس در منزل عروس در داخل حیاط با یکدیگر و آوردن عروس و داماد که در کنار یکدیگر می باشند حلقه می زنند و برای شادی و محبت با هم می رقصند داماد که با عروس و فامیل ها می رقصد به عروس مبالغی به عنوان شباش و هدیه می دهد که بعضی از فامیل ها هم مبالغی به عروس و هم به داماد هدیه می کنند بعد از انجام این کار خانواده داماد بر می گردند به خانه خود تا به برگزاری مراسم و انجام کارها و خوش آمدگویی به مهمان ها و پذیرایی از آن ها بپردازند.

فامیل ها و مهمان ها با ورود به مجلس و خوش و بشی که انجام می دهند در داخل چادری که معمولاً با قالی های رنگی پهن شده است و پشتی هایی که به دور تا دور آن گذاشته شده می نشینند به استراحت و دیدن از برگزاری مجالس.

معمولاً جوان ها شروع به رقصیدن می کنند که به صورت حلقه های بزرگی شکل می گیرد می رقصند که این رقص چندین مرحله دارد که به اصطلاح کردها این رقص از یک رقصد شروع می شود تا مرحله چند رقصه و بشکنک شکل می گیرد.

هنگام رقصیدن که متشکل از جوانها، مهمان ها و فامیل ها می باشد داماد و پدرش و برادرهای آن و فامیل های نزدیک و دوستان به کسانی که می رقصند پول به عنوان شباش می دهند که معمولاً در یک سمت حلقه می استند و کسانی که می رقصند و بازی می کنند به صورت چرخشی و حلقه می آیند از آنها پول می گیرند. و معمولاً همین کار برای خانم ها که بازی می کنند و لباس هی محلی کردی می پوشند که آن ها هم به صورت حلقه و چرخشی بازی می کنند آن ها هم شباش می گیرند. بعضی وقت ها معمولاً زن ها و مردهای فامیل با یکدیگر بازی می کنند و می رقصند.

برای نوازندگان در محل عروسی معمولاً مکان مخصوص درست می کنند که اغلب تخت های بزرگی قرار می دهند و آن ها را با قالی های رنگی می پوشانند و اطراف آن ها را با چراغهای رنگی روشن می کنند و پشت سر آنها قالی های زیبا و قالیچه های طرح دار می زنند و اطراف آن ها را با گل های رنگی و زیبا که معمولاً مصنوعی هستند نمایان می کنند و معمولاً در جلوی در داربست زده شده که اطراف آن را پوشانده اند و در داخل آن پارچه هایی را که معمولاً با لهجه کردی نوشته شده و از مهمانان تشکر و قدردانی می کنند آویزان می کنند.

بازی کردن و رقصیدن مردها و زنها معمولاً ادامه دارد تا نیمی از شب که بعد از آن مهمان ها را به صرف شام دعوت می کنند. چون معمولاً مهمان ها و بازیگران همه فامیل و جز اقوام می باشند اعلام می کنند که همگی مهمان ها به صرف شام به منزل بروند که اول از مردها پذیرایی می شود و بعد از خانم ها.

بعد از صرف شام همگی دوباره به محل عروسی بر می گردند که داخل همان داربست های زده شده است و از این به بعد عروسی بیشتر جنبه شور و شوق و اوج گرما را به خود می گیرد. و از این جا به بعد بیشتر مهمان ها و مردان بزرگ فامیل بازی و رقص می کنند که آن ها بیشتر دوست دارند نوزاندها ز قوشمه استفاده کند و برای آن ها بنوازد و آن ها هم بازی کنند. در چنین بازی آن ها داماد به آن ها شباش می دهد و همچنین به نوازندگان و خواننده و همچنین فیلمبردارها که معمولاً خیلی بیش از حد به خواننده و فیلمبردارها شباش داده می شود و خود داماد نیز با بزرگتر ها شروع به بازی و رقص می کند و بزرگان فامیل و پدر داماد و اقوام نزدیک نیز به افرادی که بازی و رقص می کنند شباش می دهند که این شباش دادن بین کردها خیلی زیاد صورت می گیرد.

معمولاً بازی و رقص تا اواخر شب ادامه دارد که بعد از پایان آن مهمان ها به خانه خود می روند و بعضی از جوانها و اقوام نزدیک به خانه داماد می روند تا کمی خستگی رفع کنند و فنجانی چای نوش جان کنند و بعد از آن به خانه عروس بروند برای مراسم حنا بندان که معمولاً ساعت های یک الی دو شب این مراسم انجام می شود در این مراسم که فقط فامیل های نزدیک داماد و عروس شرکت دارند مراسک در داخل خانه انجام می شود و این گونه است که عروس و داماد را در کنار هم روی تخت می نشانند و یک سینی بزرگ که داخل آن حنا و شمع و نقل و نبات می باشد را می آورند و شروع می کنند به حنا زدن بر دست داماد و عروس که معمولاً حنا کردن دست عروس و داماد را دوست عروس و دوست داماد که کردها به آن ها خواهر گفته و برادر گفته می گویند انجام می دهند. وقتی که دست آن ها را حنا کردند، دستشان را بالا می گیرند و یک سکه در داخل دست آن ها در میان حنا قرار می دهند و دو بچه را که معمولاً پسر هستند می آورند تا حنای دست آن ها را بردارد در این مراسم بیشت خانم ها شرکت دارند و مراسم بازی و رقص را انجام می دهند و بعد از حنا کردن دست عروس و داماد فامیل های آن ها بر عروس و داماد پول به عنوان هدیه می دهند و نقل و نبات روی سر عروس و داماد می ریزند و همگی با هم به بازی و رقص و شادی کردن می پردازند بعد از پایان مراسم داماد شب را در خانه عروس می ماند و بقیه بر می گردند به خانه تا کمی استراحت کنند و صبح روز بعد را برای ادامه مجلس شروع کنند. وقتی که صبح شد معمولاً از ساعت 8 الی 9 نوازندگان شروع به نواختن می کنند. چون مردها در شب نسبت به زنها بیشتر به رقص و بازی پرداخته اند. زن ها در صبح فرص پیدا می کنند که به بازی و رقص بپردازند و در صبح است که زنها لباس های کردی خود را می پوشند و با آن ها بازی می کنند و بعد کم کم جوان ها جمع می شوند تا داماد را به حمام ببرند که قبلاً وقتی داماد را می خواستند به حمام ببرند ساعتهای 9 الی 10 این کار را انجام می دادند ولی الان آن را کمی دیرتر انجام می دهند تا وقتی که داماد را از حمام می آورند مهمان ها همگی باشند. وقتی جوان ها و مهمان ها کم کم آمدند داماد را به حمام می برند معمولاً داماد به همراه برادر گفته اش و چند دوست دیگر به حمام می روند تا به نظافت بپردازند و بعد از شستن داماد در داخل حمام دستهای او را حنا می کنند که این حنا کردن دست داماد را برادر گفته اش انجام می دهد و همراه با خواندن شعر آقام حنا می بندد است که همه جوان ها آن را با هم می خوانند و بعد از پایان رسیدن نظافت و حنا کردن دستهای داماد نوبت به پوشیدن لباس می باشد که با زهم کار لباس پوشیدن داماد را برادر گفته اش انجام می دهد و لباس های داماد و برادر گفته اش همه شبیه به یکدیگر است. بعد از آماده شدن داماد، به سوی محل عروسی به راه می افتند که این کار به همراه بازی و رقص است و خانم ها، که لباس های کردی خود را پوشیده اند جلوی داماد بازی و رقص می کنند و بر روی داماد نقل و نبات می ریزند وقتی به محل عروسی رسیدند جلوی داماد یک گوسفند را سر می برند داماد به کسی که گوسفند را سر می برد پول می دهد بعد داماد از روی خون رد می شود و بعد به داخل داربستی که زده شده برده می شود وقتی که داماد به صحن اصلی مجلس آورده شد و مهمان ها همگی هستند داماد شروع به بازی و رقص به همراه برادر گفته اش می کند. وقتی که داماد شروع به بازی کرد برادر گفته اش به او تبریک می گوید و بر روی سرش پول به عنوان شباش و هدیه می ریزد که بعد از آن اقوام و فامیل ها هم به داماد تبریک می گویند و بر روی سرش پول می ریزند. اگر بعضی از عروس و دامادها از یکجا باشند و به یکدیگر نزدیک باشند با همدیگر بازی و رقص می کنند که الان این گونه شده است و آن ها با یکدیگر می رقصند و مهمان ها و فامیل ها به آن ها شباش می دهند بعد از دادن شباش به عروس و داماد فامیل های نزدیک هم با آن ها بازی و رقص می کنند. بعد از انجام این مراسم ها که نزدیک ظهر می باشد اعلام می کنند که مهمانان عزیز آماده شوند برای صرف نهار. وقتی که صفها مرتب شد چند نفر که شیرینی در دست دارند از مهمان ها پذیرایی می کنند و بعد از پذیرایی شیرینی از همه مهمان ها شیرینی را جلوی بزرگترین و با احترام ترین فرد اقوام حاضر در مجلس که به عنوان ریش سفید هم می باشد می گذارند و این فرد ریش سفید هم مبلغی که در حال حاضر بین کردهای شهرستان بالای 50 هزار و الی 100 هزار می باشد می گذارند که یک نفر دیگر هم نام این فرد و مبلغ آن را در دفتر ثبت می کند و بعد این کار بین همه مهمان ها انجام می شود که این رسم پول جمع کردن از مهمان ها را کردها طولوش جمع کردن می گویند. این کار همراه با فیلمداری از مهمان ها می باشد. بعد از پایان جمع کردن طولوش مهمان ها به صرف نهار می پردازند و بعد از صرف نهار آقایان که در داخل محوطه داربست شده است به پذیرایی از خانم ها می پردازند بعد از صرف نهار آقایان و خانم ها که کم کم نزدیک عصر می شود مردها آماده می شوند تا به خانه عروس بروند برای بردن وسایل عروس به خانه داماد یا همان جهاز کشان. بعد ازاین که جهاز عروس را بردند کم کم نوبت به خود عروس می شود که آن را به خانه داماد ببرند. داماد که قبلاً عروس را به آرایشگاه برده با ماشین گل کاری شده به دنبال عروس می رود و او را به خانه پدر عروس می برد تا بعد از آن عروس را به خانه خودش بیاورد. وقتی که داماد، عروس را آورد آن ها را روی تختی می گذارند و خانم ها شروع به بازی و رقصیدن می کنند و طرف عروس و طرف داماد هر کدام از عروس و داماد خود شروع به تعریف و حمایت می کنند وقتی که داماد می خواهد عروس را به خانه خود ببرد برادر یا پدر عروس یک پارچه با مقداری نان و شیرینی به کمر عروس می بندند و عروس و داماد را می بوسند. و با هم عکس های خانوادگی و دسته جمعی بر می دارند. وقتی که داماد عروس را به خانه خود می آورد که کم کم هوا تاریک می شود و همگی مهمان ها و جوان ها به یک محیط باز می روند تا این که داماد بر روی سر عروس نار بیندازد معمولاً داماد روی اتومبیل بلندی می ایستد و شروع به پرتاب کردن انار و سیب و قند به طرف مردم می شود که معمولاً این کار در بین کرده ها با شور و شوق زیادی همراه می باشد بعد از پایان نار انداختن داماد عروس را به خانه می آورد جلوی عروس و داماد یک گوسفند قبل از این که وارد حیاط شوند می کشند بعد از وارد شدن عروس و داماد به داخل حیاط و گذشتن از روی خون قبل از اینکه وارد خانه شوند داماد به روی پشت بام می رود و مقداری پول از بالای خانه به عروس می دهد و بعد روی سر عروس و مردم نقل و نبات می ریزد و از همگی آنها تشکر و قدردانی می کند که در ورود عروس به خانه داماد مجلس عروسی هم به پایان می رسد و فردای روز بعد هم مراسم پاتختی انجام می گیرد که خانواده عروس با فامیلهای دور و نزدیک به خانه داماد می آیند در این مراسم شده اند که در این مراسم از خانم ها پول جمع آوری می شود که معمولاً خانم ها بیشتر برای عروس کادو می آورند این مراسم هم بعد از صرف نهار به پایان می رسد.